چرا با بالا رفتن سن، مغز ما بیشتر در خطر است؟ آلزایمر یکی از بیماری‌های شایعی است که بیشتر در افراد سالمند دیده می‌شود. با افزایش سن، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود، اما آیا دلیلش فقط بالا رفتن سن است؟ دانشمندان می‌گویند نه! در واقع، اتفاقاتی که با گذشت زمان در بدن و مغز ما رخ می‌دهد، زمینه را برای آلزایمر آماده می‌کند.

با بالا رفتن سن، تغییرات زیادی در بدن رخ می‌دهد. برخی از این تغییرات بی‌خطر هستند، اما بعضی دیگر می‌توانند برای مغز مشکل‌ساز شوند. دانشمندان ۱۰ تغییر مهم را شناسایی کرده‌اند که اگر بیش‌ازحد رخ دهند، احتمال آلزایمر را زیاد می‌کنند:
 

چه چیزهایی در بدن باعث می‌شوند مغز دچار آلزایمر شود:

• آسیب به DNA سلول‌ها: هر سلول مغز اطلاعاتی دارد که مثل یک دفترچه راهنما عمل می‌کند. اگر این دفترچه آسیب ببیند، سلول‌ها درست کار نمی‌کنند.
• جمع شدن پروتئین‌های خراب: در مغز مبتلا به آلزایمر، پروتئین‌هایی به نام "آمیلوئید" (Amyloid) و "تائو" (Tau) جمع می‌شوند که به سلول‌های مغزی آسیب می‌زنند.
• کاهش قدرت ترمیم بدن: با بالا رفتن سن، بدن قدرتش برای بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده کمتر می‌شود، به‌ویژه در مغز.
• التهاب مزمن: در آلزایمر، بدن همیشه در حالت هشدار است و مواد التهابی تولید می‌کند که به مغز آسیب می‌زند.
• پیری سلول‌ها: برخی سلول‌ها آنقدر پیر می‌شوند که دیگر کار نمی‌کنند و فقط مواد سمی پخش می‌کنند!
• مشکل در تولید انرژی مغز: "میتوکندری" که نقش نیروگاه سلول را دارد، با افزایش سن ضعیف‌تر می‌شود و انرژی کافی به مغز نمی‌رسد.
• مشکل در هضم و جذب مواد غذایی در سلول‌ها: مثل این است که مغز غذا دارد اما نمی‌تواند از آن استفاده کند.
• از بین رفتن سلول‌های بنیادی: این سلول‌ها مثل نیروی تازه‌نفس هستند، اما با افزایش سن تعداد و قدرتشان کم می‌شود.
• اختلال در ارتباط بین سلول‌ها: سلول‌ها مثل اعضای یک تیم هستند، اگر با هم هماهنگ نباشند، کار درست پیش نمی‌رود.
• تغییر میکروب‌های مفید روده: بله! حتی میکروب‌های روده هم روی سلامت مغز اثر دارند و با بالا رفتن سن، ترکیب‌شان ممکن است به‌هم بخورد.
   

چگونه می‌توان از این روند جلوگیری کرد یا آن را کندتر کرد؟

شاید فکر کنید همه‌ی این‌ها از کنترل ما خارج است، اما دانشمندان راه‌هایی پیدا کرده‌اند که با آن‌ها می‌شود این روندها را کند کرد:

•  ورزش منظم
•  تغذیه سالم (مثل مصرف سبزیجات، ماهی و روغن زیتون)
•  خواب کافی
•  مدیریت استرس
•  فعال نگه داشتن ذهن با مطالعه یا حل جدول
   

نتیجه‌گیری:

آلزایمر فقط یک بیماری مربوط به حافظه نیست، بلکه نتیجه‌ی یک زنجیره از اتفاقات در بدن است که با افزایش سن رخ می‌دهد. اگر این تغییرات را بشناسیم و برای کاهش آن‌ها قدم برداریم، می‌توانیم خطر ابتلا به آلزایمر را کم کنیم یا پیشرفت آن را به تعویق بیندازیم.

مغز هم مثل بقیه اعضای بدن به مراقبت نیاز دارد. مراقبت از مغز یعنی مراقبت از زندگی.
 

منبع: Liu Y, Tan Y, Zhang Z, Yi M, Zhu L, Peng W. The interaction between ageing and Alzheimer's disease: insights from the hallmarks of ageing. Translational neurodegeneration. 2024 Jan 23;13(1):7.